مقدمه:
یکی از دغدغه های مدیران شرکت های تولیدی و صنعتی توجه مداوم به ضایعات، ردیابی و کنترل آن ، همچنین تلاش جهت کاهش ضایعات می باشد. در این گونه شرکت ها در طول فرایند تولید به دلایل زیادی امکان بروز ضایعات وجود دارد، دلایل قابل اصلاح عبارتند از: نامرغوب بودن مواد، عدم مهارت کارکنان و معیوب بودن دستگاه و دلایل غیرقابل اصلاح مانند نوع پروسه تولید، شرایط محیط. این دلایل همچنان که گفته شد در برخی موارد قابل اصلاح هستند و شناسایی و ارزیابی این دلایل و نوع آن می‌تواند در بهبود فرایند راهگشا باشد علاوه بر آن شناسایی آن در قابلیت اتکا بهای تمام شده تأثیر گذار است.
تعریف ضایعات:
ضایعات به موادی گفته می شود که شرایط استاندارد تولید را نداشته و از عملیات تولید کنار گذاشته و یا به ارزش قراضه به فروش می رسند و در اثر عواملی مانند نایابی مواد خام نامرغوبی یا عدم مهارت کارگران ایجاد می شود.
طبقه بندی ضایعات:
- ضایعات عادی
- ضایعات غیر عادی
1- ضایعات عادی:
این نوع ضایعات خود به دو دسته تقسیم می شوند:
1-1 ضایعات عادی غیر قابل فروش
1-2 ضایعات عادی قابل فروش
2- ضایعات غیر عادی:
2-1- ضایعات غیر عادی و غیر قابل فروش
2-2- ضایعات غیر عادی و قابل فروش
1- ضایعات عادی
ضایعاتی هستند که در وضعیت مطلوب تولید ایجاد شده و قابل کنترل نمی باشند و دارای این ویژگی هستند که غیر قابل اجتنابند و در فرآیند تولید بطور معمول اتفاق می افتد (قابل پیش بینی هستند و غیر قابل پیشگیری اند(
1-1- ضایعات عادی غیر قابل فروش
ضایعاتی هستند که با توجه به وضعیت یکسان تکمیل آنها و ظاهر شدن در جدول معادل آحاد تکمیل شده هزینه آنها طبق توضیحات صفحات بعدی تسهیم می گردد.
1-2- ضایعات عادی قابل فروش
ضایعاتی هستند که هزینه آنها صرف بازیافت هزینه های مرحله یا یکی از هزینه های مرحله می شود.
۲- ضایعات غیر عادی
ضایعاتی هستند که انتظار می رود در شرایط مطلوب تولید بوجود آیند وقابل کنترل می باشند، لذا در اثر سهل انگاری و برنامه ریزی نامطلوب ایجاد می شوند( غیر قابل پیش بینی و قابل پیشگیری اند).
ضایعات غیر عادی گذشته از آنکه بصورت یکنواخت یا در مقاطع خاصی شناسایی گردند هزینه تولید آنها بر اساس جدول معادل آحاد تکمیل شده محاسبه و به حساب ضایعات غیر عادی بدهکار و به حساب مرحله وقوع بستانکار می شود ( همیشه بر اساس معادل و درصد تکمیل در جدول گزارش هزینه تولید منظور می شود).
2-1- ضایعات غیر عادی غیر قابل فروش
ضایعات غیر عادی در صورتی که غیر قابل فروش باشند در پایان دوره مالی مانده حساب آنها در صورت سود وزیان تحت عنوان سایر هزینه ها گزارش می شوند.
2-2- ضایعات غیر عادی قابل فروش
ضایعات غیر عادی چنانچه قابل فروش باشند بهای فروش آنها باعث کاهش زیان حاصل از ضایعات غیر عادی می شود.
ثبت ضایعات غیر عادی
زمان وقوع
ضایعات غیر عادی **
حساب مرحله وقوع(مواد- هزینه تبدیل) **
ثبت ضایعات غیر عادی زمان فروش
نقد و بانک **
موجودی جنسی- ضایعات غیرعادی **
ثبت بستن ضایعات غیر عادی در پایان دوره مالی
حساب سود وزیان **
موجودی جنس - ضایعات غیر عادی **
هزینه یابی ضایعات عادی
ضایعات عادی از نقطه نظر حسابداری به مثابه یکی از هزینه های تولیدی قلمداد گردیده و مانند هزینه های تولیدی ( مواد و تبدیل) به واحدهای سالم تخصیص می یابد.
حالت اول : چنانچه ضایعات عادی بطور یکنواخت به وجود آیند و نتوان مقطع خاصی برای بروز آن معین نمود.
در این حالت هزینه آن به وسیله واحدهای تکمیل شده و انتقال یافته آن مرحله و کالای در جریان ساخت پایان دوره در آن مرحله جذب می گردد. یعنی ضایعات عادی از نظر محاسباتی افشاء می گردند و در جدول معادل آحاد تکمیلی آورده نمی شوند و هزینه مربوط به آنها خود بخود به کالای تکمیل شده و کالای در رجیان ساخت پایان دوره سرشکن می گردد.
حالت دوم: اگر ضایعات عادی در وضعیت ۱۰۰% تکمیل شناسایی شوند.
در این حالت برای ضایعات معادل آحاد تکمیل شده در نظر گرفته می شد و تمام هزینه آنها به کالای تکمیل شده منظور خواهد شد، بعبارت دیگر ضایعات عادی از نظر مقداری در جدول معادل آحاد تکمیل شده آورده می شوند و بهای آنها نیز محاسبه می شود اما هزینه آنها فقط باعث افزایش هزینه های کالای تکمیل شده می گردد و سهمی از آن به کالای در جریان ساخت پایان دروه تعلق نمی گیرد، زیرا کالای در جریان ساخت آخر دوره به مرحله بروز ضایعات نرسیده است ( ضایعات عادی که در پایان فرآیند تولید بوجود آیند تمام هزینه آنها فقط به کالای تکمیل شده و انتقالی منظور می گردد).
حالت سوم: چنانچه نقطه بازرسی ضایعات عادی قبل از درجه تکمیل کالای در جریان ساخت پایان دوره باشد( کالای در جریان ساخت پایان دوره از مقطع بروز ضایعات عادی گذشته باشد).
در این حالت بستگی به ضایعات غیر عادی دارد:
الف: اگر ضایعات عادی قبل از ضایعات غیر عادی رخ داده باشد. در این حالت ضایعات عادی در معادل آحاد تکمیلی آورده نمی شود و هزینه یابی نیز نمی شود و هزینه آن خودبخود به تولید تخصیص داده می شود.
ب: اگر ضایعات عادی بعد از ضایعات غیر عادی رخ داده باشد:
در این حالت برای ضایعات عادی معادل آحاد تکمیل شد در نظر گرفته می شود و براساس معادل آحاد تکمیل شده بهای تمام شده آنها محاسبه وهزینه ضایعات عادی بین محصولات تکمیل شده وانتقال یافته و کالای در جریان ساخت پایان دوره تسهیم می گردد ( یعنی ضایعات عادی ازنظر مقداری در جدول معادل آحاد تکمیل شده اورده می وشند قیمت تمام شده آنها نیز از هر نظر محاسبه می گردد).
ج: اگر ضایعات غیر عادی نداشته باشیم، در اینجا نیز همانند حالت الف عمل می کنیم.
حالت چهارم :چنانچه نقطه بازرسی ضایعات عادی بعد از درجه تکمیل کالای در جریان ساخت پایان دوره باشد (کالای در جریان ساخت پایان دوره به مقطع بروز ضایعات عادی نرسیده باشد).
در این حالت ضایعات عادی از نظر مقداری در جدول معادل احاد تکمیل شده آورده می شوند و هزینه آنها فقط به کالای تکمیل شده منتقل گردیده زیرا کالای در جریان ساخت پایان هر دوره هنوز به مقطع حدوث ضایعات عادی نرسیده اند وهزینه ضایعات عادی به آنها تخصیص نمی یابد.
هزینه یابی ضایعات عادی قابل فروش:
چنانچه ضایعات عادی قابل فروش باشند بهای فروش انها می تواند صرف کاهش هزینه های مرحله وقوع گردد اینکه بهای فروش ضایعات عادی صرف کاهش کدامیک از هزینه های مرحله وقوع گردد بستگی به نظر مدیریت دارد و می تواند صرف کاهش هزینه های انتقالی مرحله، هزینه مواد مرحله و یا هزینه تبدیل مرحله گردد و به صورت زیر در دفاتر ثبت می گردد.
نقد وبانک **
حساب مرحله وقوع(مواد، هزینه تبدیل) **
هزینه یابی ضایعات غیر عادی
ضایعات غیر عادی چه بصورت یکنواخت ویا چه در مقطع خاصی شناسایی گردند و چه قابل فروش باشند یا نباشند ازلحاظ مقداری در جدول معادل آحاد تکمیل شده آورده می شوند و ماند کالای در جریان ساخت پایان دوره هزینه های مربوط به آنها جداگانه محاسبه و بابت ان حساب ضایعات غیر عادی بدهکار و حساب مرحله قوع بستانکار می شود.
نکته: برای هزینه یابی دقیق واحدهای تکمیل شده و انتقال یافته و واحدهای در جریان ساخت باید اطلاعات زیر در دست باشد.
۱- جریان گردش محصول در مراحل مختلف تولید چگونه می باشد؟
۲- مواد اولیه در کدام مرحله و در چه مقاطعی از تکمیل به محصولات اضافه می گردد؟
۳- آیا دستمزد و سربار (هزینه های تبدیل) بطور یکنواخت در فرآیند تولید به حساب منظور می گردند؟
۴- درجه تکمیل موجودی های ابتدا و پایان دوره مشخص گردد.
۵- بروز ضایعات بصورت یکنواخت و یا در مقاطع خاصی از فرایند تولید به وجود می آید ؟
۶- مقاطع بررسی ضایعات شناسایی گردد.
۷- روش هزینه یابی مرحله ای مشخص گردد fifio است یا میانگین
تقسیم بندی ضایعات ازدیدگاه های مختلف:
۱- ضایعات غیر قابل برگشت به تولید یا قراضه (Spoilage)
۲- ضایعات قابل برگشت به تولید (Reworkred) مانند ظروف پلاستیکی
۳- افت (Shrinkage) مثلا با جوشاندن شیر حجمش کمتر می شود
۴- پس مانده (Scrap) مانند خاک اره
۵- ضایعات عادی (Normal Spoilage) غیر قابل اجتناب هستند و در اثر عواملی از قبیل تبخیر آب رفتگی نابابی مواد خام ایجاد می شوند جلوگیری از بروز ضایعات عادی غیر ممکن است
۶- ضایعات غیر عادی (Abnormal Spoilage) در نتیجه عدم مهارت کارگردان و یا بصورت غیر عادی ایجاد می شوند هزینه این ضایعات را باید جداگانه تحت سر فصل زیان ناشی از ضایعات غیر عادی گزارش کرد.
نکات مهم:
۱- منظور از نقطه بازرسی نقطه بروز ضایعات است.
2- ضایعات عادی قابل پیش بینی ولی غیر قابل پیشگیری اند و ضایعات غیر عادی قابل پیش بینی و قابل پیشگیری اند
3- هزینه ضایعات عادی مانند یک هزینه تولید به واحد ها تحمیل می گردد درحالیکه هزینه ضایعات غیر عادی مانند هزینه دوره در نظر گرفته می شود.
گردآورنده: فرزاد نوری
برای مشاهده مطلب قبلی کلیک کنید.
تمامی حق و حقوق مطالب، متعلق به وب سایت «گروه مشاوران مالی برنا تدبیر» می باشد و هرگونه کپی برداری بدون درج منبع، پیگرد قانونی خواهد داشت.
----------------------------------------------------------------------------------------------------
جهت دریافت مشاوره و انجام امور مالیاتی خود می توانید از طریق راه های ارتباطی زیر با مشاوران مالی برناتدبیر سیستم تماس حاصل فرمایید.
آدرس: بزرگراه نواب پایین تر از میدان جمهوری جنب مترو نواب برج گردون طبقه 10، واحد 1002 شمالی
66383216 (5خط) 📞
www.bornatadbirgroup.com 🌍
info@bornatadbirgroup.com 📧